طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت امروزه در دنیا ۵۰۰ میلیون نفر مبتلا به یکی از انواع هپاتیت‌های B یا C هستند، یعنی از هر ۱۲ نفر یک نفر به هپاتیت مزمن B یا C مبتلا است. در واقع حدود یك‌سوم جمعیت جهان به هپاتیت مبتلا هستند. به همین منظور و برای آگاهی‌رسانی و پیشگیری از روند گسترش این بیماری و نیز حمایت از مبتلایان، جهان ۲۸ جولای مصادف با ۶ مرداد را به عنوان روز جهانی هپاتیت معرفی کرده است.
مهرخانه به همین مناسبت با دکتر سید مؤید علویان؛ رییس شبکه هپاتیت کشور در خصوص وضعیت این بیماری در کشور به گفتوگو نشسته است که در ادامه می‌خوانید.
– آقای دکتر علویان! لطفاً به‌عنوان اولین سؤال مختصری درباره بیماری هپاتیت و انواع آن توضیح دهید؟
بیماری هپاتیت از نظر لغوی به معنی التهاب در کبد است و هر عاملی که باعث التهاب در کبد شود، به‌عنوان هپاتیت تلقی می‌شود. عامل انتقال می‌تواند به صورت ویروس هپاتیتD ،E A B C منتقل شود و یا به دلیل عوامل دیگری مانند بیماریهای خودایمنی، الکل، رسوب آهن و مس و بیماریهای وراثتی مانند کبد چرب که یکی از علل شایع بیماریهای کبدی است، باشد. به‌طور کل عواملی که باعث التهاب در کبد می‌شود، منجر به بروز عارضه هپاتیت می‌گردد.
– روش‌های انتقال هپاتیت کدام‌اند؟ و آیا همه انواع این بیماری درمان‌پذیر است یا خیر؟
از مهم‌ترین انواع هپاتیت، هپاتیت‌های ویروسی‌اند. هپاتیت‌های ویروسی از طریق آب، خوراک، تزریق و خون منتقل می‌شوند؛ مانند هپاتیت E وA که از طریق آب منتقل می‌شوند. این دو نوع هپاتیت به این دلیل که مزمن نمی‌شوند، اهمیت کمتری دارند و در صورت حادشدن خودبه‌خود برطرف می‌شوند و بهبود پیدا می‌کنند، اما مهم‌ترین گروه از هپاتیت‌ها که حایز اهمیت هستند، هپاتیت BوC اند. این دو نوع هپاتیت ویروسی‌اند و باعث هپاتیت مزمن، سیروز کبد یا تنبلی کبد و در نهایت سرطان کبد می‌شوند و به همین دلیل بحث‌های پیشگیرانه در این مورد باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
– هپاتیت B و C از چه طریقی منتقل می‌شوند؟ آیا آمار مشخصی از ابتلا به این دو نوع هپاتیت در کشور وجود دارد؟
هپاتیت B و C از طریق خون منتقل می‌شوند. در واقع تماس با خون فرد آلوده باعث ابتلا می‌شود. به این صورت تعداد افراد مبتلا به هپاتیت B در کشور قریب به ۴۰۰ هزار نفر است که بیشتر این مبتلایان از زمان کودکی دچار شده‌اند؛ یعنی از مادر مبتلا، این بیماری منتقل شده یا در دوران کودکی مبتلا شده‌اند. همچنین مراکز دندان‌پزشکی غیراستاندارد مانند دندان‌سازان تجربی، خالکوبی و حجامت غیربهداشتی، روابط جنسی خارج از چارچوب و بدون پیشگیری، احتمال انتقال ویروس هپاتیت را بسیار افزایش می‌دهند.
– اشاره کردید به انتقال این بیماری از مادر به نوزاد. از چه طریقی می‌توان این انتقال را کاهش داد؟ به هر حال چند سال اخیر با برنامه‌های طراحی‌شده توسط نهادهای مسئول در خصوص ایدز، این روش انتقال کاهش پیدا کرده است. در مورد هپاتیت وضعیت به چه صورت است؟
عمده‌ترین راه انتقال ویروس هپاتیت B از راه مادر به فرزند است. به همین دلیل از سال ۱۳۷۳ تاکنون واکسن هپاتیت B برای همه نوزادان اجباری شده و پوشش واکسیناسون در کشور به ۹۸ درصد افزایش یافته است. ۲ درصد باقی‌مانده مهاجرین و حاشیه‌نشینان‌اند. این آمار به ۱۰۰ درصد نمی‌رسد، ولی تزریق واکسن، راه انتقال از مادر به کودک را تا حد زیادی کنترل کرده است.
– آیا مبتلایان به هپاتیت B، محدودیتی برای ازدواج دارند؟ برای فرزندآوری چطور؟
به دلیل واکسیناسیونی که از سال ۷۳ به بعد انجام شده است، هم‌اکنون دیگر شاهد این بیماری در افراد زیر ۲۰ سال نیستیم. پیشگیری هم هزینه کمتری دارد و هم مؤثرتر است، ولی افرادی که قبل از سال ۷۳ به دنیا آمده‌اند و افراد گروه سنی ۲۰ تا ۵۰ سال، بیشترین تعداد مبتلایان را تشکیل می‌دهند. همان‌طور که می‌دانیم سن ۲۰ تا ۴۰ سال سنین باروری و ازدواج است و در جامعه به‌دلیل عدم آگاهی، افراد می‌گویند که با فرد مبتلا به هپاتیت B نمی‌توان ازدواج کرد و بچه‌دار شد؛ درصورتی‌که این فکر کاملاً اشتباه است. اگر مبتلایان به نکات بهداشتی و سلامت کاملاً توجه داشته باشند، ازدواج برای افراد منعی ندارد؛ چراکه طرف مقابل با واکسن ایمن می‌شود و برای فرزندآوری هم به شرط اینکه هنگام تولد به این نوزادان علاوه بر واکسن، ایمونوگلوبولین تزریق شود، انتقالی صورت نمی‌گیرد و در این موارد امکان پیشگیری از هپاتیت B وجود دارد.
– درخصوص هپاتیت C وضعیت به چه صورت است؟ آیا افراد مبتلا می‌توانند ازدواج کنند؟
عمدتاً در افرادی که بعد از سال ۷۵ به دنیا آمده‌اند خون‌شان از نظر داشتن هپاتیت C چک شده است و اکثر افراد سالم بوده‌اند. قبل از سال ۷۵ به دلیل اینکه ویروس ناشناخته بود، ممکن است برخی افراد مانند معتادان تزریقی، افراد دیالیزی، هموفیلی و تالاسمی، در معرض ابتلا بوده باشند که باید غربالگری شوند. ازدواج برای فرد مبتلا به هپاتیت C منعی ندارد، ولی هپاتیت C متأسفانه واکسن ندارد و بیشتر باید پیشگیری کرد. درحقیقت درخصوص روابط زناشویی در مبتلایان به هپاتیت B، فرد غیرمبتلا باید از واکسن استفاده کند و پس از آن نیازی به پیشگیری نیست، اما برای زوجینی که مبتلا به هپاتیت C هستند، برخی از پزشکان توصیه می‌کنند حتماً رابطه جنسی محافظت‌شده داشته باشند.
– آیا روند ورود و رشد این بیماری در کشور مانند ایدز که مراحلی را طی کرده و الان به موج چهارم رسیده، است؟ یعنی در مورد هپاتیت هم چنین روندی موضوعیت دارد؟
در مورد هپاتیت، روند معکوس است و رشد آن در ۲۰ سال اخیر در حال کاهش است. در واقع شیوع هپاتیت از ۲ تا ۵ درصد به زیر ۲ درصد کاهش یافته است. ابتلا به هپاتیت C هم رو به کاهش است و کمتر از نیم‌درصد جمعیت کشور هپاتیت C دارند.
باید توجه داشت که ما در منطقه‌ای زندگی می‌کنیم که غیر از مسئله ناامنی و داعش، شیوع بیماری‌هایی مانند هپاتیت Bو C هم بسیار بالاست. برای مثال در عراق، ترکیه، آذربایجان، افغانستان، تاجیکستان شیوع ۴ تا ۵ برابری این بیماری نسبت به ایران را شاهدیم، اما به دلیل رعایت بیشتر مسایل بهداشتی در ایران گسترش این بیماری کاهش یافته است.
– در ایران این بیماری در کدام مناطق شیوع و گستردگی بیشتری دارد؟
در سه منطقه از کشور یعنی استان‌های گلستان، سیستان و بلوچستان و اردبیل میزان شیوع این بیماری بیشتر است. البته به‌طورکل میزان شیوع کاهش یافته است. برای مثال در گذشته در استان سیستان‌وبلوچستان شیوعی در حدود ۵٫۵ تا ۷ درصد داشتیم که به ۳٫۵ درصد کاهش یافته است، یا در استان تهران شیوع ۲٫۵ درصد در گذشته به زیر ۱ درصد کاهش یافته است.
– با توجه به تغییر سبک زندگی افراد آیا تغییری در ابتلا به این بیماری به‌وجود آمده است؟
بله، با توجه به تغییر سبک زندگی مردم که منجر به چاقی، کبد چرب و روابط جنسی پرخطر شده است، امکان ابتلا بالا رفته، ولی هم‌چنان شیوع آن مانند شیوع ایدز نگران‌کننده نیست.
– مرکز شما از چه زمانی و در راستای چه اهدافی تشکیل شده و تاکنون چه خدماتی در این حوزه به مبتلایان ارایه کرده است؟
این انجمن از چند بعد در حال فعالیت است، از بعد آموزش توانستیم ۶ کنگره بین‌المللی برگزار کنیم که آخرین کنگره حدود ۲ ماه پیش برگزار شد. در طی ۲ سال اخیر در حدود ۳۰ کنگره استانی با کمک خود استان‌ها برگزار کردیم.
اقدام دیگر ما در بحث استانداردسازی درمان است، که در زمینه استانداردسازی هپاتیت B و Cعمل کردیم و هم‌اکنون کشور دستور‌العمل‌های درمانی خوبی در اختیار دارد. همچنین در زمینه کمک به تحقیقات و پژوهش‌ها اقدامات خوبی صورت گرفته و ایران از نظر تعداد مقالات فعالیت خوبی داشته است. اقدام دیگر شبکه مربوط به بحث آموزش جامعه است که برای مردم، کلاس آموزشی و بروشور در زمینه روز جهانی هپاتیت تهیه می‌شود تا سطح آگاهی در این زمینه بالا رود.
– همکاری شبکه تحقیقات هپاتیت با وزارت بهداشت به چه صورت بوده است ؟
ما همکاری تنگاتنگی با وزارت بهداشت داریم، برای مثال برنامه جامعی که در کشور درحصوص برگزار می‌شود، با همکاری شبکه هپاتیت است و در مقابل فعالیت‌هایی که ما در استان‌ها انجام می‌دهیم، با همکاری وزارت بهداشت صورت می‌گیرد.
– ممنون از فرصتی که در اختیارمان قرار دادید و اطلاعاتی که به مخاطبین ارایه کردید.
منبع : مهرخانه
