واکسن هپاتیت بی

با توجه به خطرات ابتلا به هپاتیت بی در جامعه، بهترین شیوه جلوگیری از ابتلا، دوری از رفتارهای پرخطر، رعایت بهداشت و استفاده از واکسیناسیون ضد هپاتیت بی می باشد. واکسن های هپاتیت بی موجود کاملا بی خطر بوده و در بیش از ۹۵ % موارد مؤثر می باشند. اولین نوع واکسن های هپاتیت بی از پلاسمای بیماران ناقل (یعنی حاوی مقادیری از HBsAg خالص شده و نه ویروس) تهیه شده و برای اوّلین بار در سال ۱۹۸۱ مورد استفاده قرار گرفت. بعدها از واکسن هایی که از نوع نوترکیب بوده و به طریق بیوتکنولوژی تهیه می شوند، استفاده می شود.

هپاتیت بی

با توجه به خطرات ابتلا به هپاتيت بي در جامعه، بهترين شيوه جلوگيري از ابتلا دوري از رفتارهاي پرخطر، رعايت بهداشت و استفاده از واکسيناسيون ضد هپاتيت بي مي باشد. واکسن هاي هپاتيت بي موجود کاملا بي خطر بوده و در بيش از ۹۵% موارد موثر مي باشند. اولين نوع واکسن هاي هپاتيت بي از پلاسماي بيماران ناقل(يعني حاوي مقاديري از HBsAg خالص شده و نه ويروس) تهيه شد و براي اوّلين بار در سال ۱۹۸۱ مورد استفاده قرار گرفت. بعدها از واکسن هايي که از نوع نوترکيب بوده و به طريق بيوتکنولوژي تهيه مي شوند، استفاده مي شود.
آيا استفاده از واکسن به دست آمده ازخون ناقلين سالم و يا روش هاي ديگر، خطر انتقال هپاتيت را به دنبال دارد؟
خير. واکسن از آنتي ژن سطحي ويروس تهيه مي شود  و حاوي محصولات خوني  و يا  ويروس زنده يا مرده نيست و کاملا بي خطر است. تاکنون موردي که دلالت بر انتقال بيماري هپاتيت به دنبال استفاده از واکسن هپاتيت داشته باشد، گزارش نشده است.

گروه هاي هدف جهت واکسن ……………………………………….

گروه هاي هدف بايد تحت پوشش واکسيناسيون هپاتيت بي قرار گيرند. اين افراد عبارتند از:
∎تمام نوزادان متولد شده
∎افراد جوان تر از ۱۸ سال با عدم تاثير واکسن هپاتيت بي
∎کارکنان بهداشتي درماني که ممکن است با سوزن و يا ساير وسايل آلوده به ويروس هپاتيتبي در تماس باشند. اين گروه شامل پزشکان، جراحان، پرستاران، دندانپزشکان، کمک دندانپزشکان، دندانسازان و دانشجويان گروه هاي مختلف پزشکي و پيراپزشکي، کارکنان بخش هاي دياليز، کارکنان آزمايشگاهها، بانک خون و سازمان انتقال خون و کساني که در خانه از افراد عقب مانده مراقبت مي کنند.
∎همسر، فرزندان و والدين کلّيه کساني که با فرد ناقل هپاتيت بي زندگي مي کنند.
∎بيماراني که در معرض تزريق خون مکرر مي باشند، نظير بيماران مبتلا به هموفيلي، همودياليز، و يا معتادان تزريقي يا بيماران تلاسمي
∎بيماران مبتلا به بيماري مزمن کبدي و افراد آلوده به هپاتيت سي
∎افراد با رفتارهاي جنسي پرخطر، خصوصا کساني که سابقه بيماري آميزشي دارند.
∎زندانيان با سابقه رفتارهاي پرخطر و مدت اقامت بيش از ۶ ماه
∎رفتگران شهرداري، آتش نشان ها، امدادگران اورژانس، زندانبانان، کارشناسان آزمايشگاههاي تحقيقات جنايي و صحنه جرم
∎افراد کانديد پيوند عضو

در حال حاضر واکسيناسيون گروه هاي نامبردة فوق جزو برنامه هاي مصوّب کشوري است. تلقيح واکسن به نوزادان مي تواند تا ۹۷ درصد موارد مانع از انتشار ويروس هپاتيت بي در جامعه شود؛ زيرا مهمترين راه انتقال بيماري از مادران مبتلا به نوزادان است. با توجه به مطالعات انجام شده حدود يک سوم جمعيت کره خاکي در طول زندگي خود با ويروس هپاتيت بي روبه رو شده اند. به همين دليل در صورت فراهم شدن امکانات کافي، واکسيناسيون هپاتيت بي براي همه توصيه مي شود. به هر حال گروه هاي در معرض خطر در اولويت تلقيح واکسن قرار دارند. در صورت تصميم آن ابتدا بايد به سراغ دانش آموزان و دانشجويان رفت.
تلقيح سه نوبت واکسن هپاتيت بي به افراد پرخطر و بررسي آنتي بادي ضد ويروس هپاتيت بي (anti HBsAg) يک تا ۳ ماه پس از آن توصيه مي شود.
نوزادان متولد شده از مادران HBsAg مثبت بايد ترکيبي از واکسن هپاتيت به همراه با ايمونوگلوبولين اختصاص ضد هپاتيت بي (HBIG) را در محل هاي متفاوتي دريافت دارند.

نحوه تجويز واکسن ……………………………………………………..

واکسن هپاتيت بي در بالغين در داخل عضلة بازو و در نوزادان در عضلة راني تزريق مي گردد. ايمن سازي بايد در سه نوبت صفر، يک ماه و ۶ ماه صورت گيرد. (سه نوبت به فواصل يک ماه و ۶ ماه پس از اولين تزريق). مقدار تزريق شده در هر نوبت ۱۰ ميکروگرم(يک ميلي ليتر) در بزرگسالان و ۵ ميکروگرم (نيم ميلي ليتر) در نوزادان و اطفال است. واکسن هپاتيت بي نبايد در عضله باسن تزريق شود. اين کار سپس کاهش تاثير آن مي شود.

تاثير واکسن ………………………………………………………………..

واکسن بايستي در حرارت ۲ تا ۸ درجه سانتي گراد نگهداري شود. واکسن نبايد دچار يخ زدگي شود. يخ زدگي موجب از بين رفتن اثر بخشي واکسن مي شود. تزريق واکسن سبب تحريک سلول هاي ايمني انفوسيتي T-helper اختصاصي مي شود و سبب توليد آنتي بادي خنثي کننده عليه HBsAg مي شود. استفاده از واکسن هپاتيت بي در سه نوبت تا ۹۵ درصد موارد به ايجاد آنتي بادي ضد هپاتيت بي (HBsAg) ودر واقع ايمن شدن فرد منجر مي شود. ايمني طولاني مدت در مقابل ابتلا به اين بيماري بستگي به ميزان پاسخ آنتي بادي دارد که به دنبال تزريق واکسن ايجاد شده است. توصيه مي شود تا آنتي بادي ضد هپاتيت بي يک تا ۲ ماه پس از کامل شدن نوبت هاي تزريق واکسن اندازه گيري شود. اگر پاسخ آنتي بادي بيش از ۱۰ باشد، فرد در مقابل بيماري ايمني دارد. مقادير، بالاتر از ۱۰۰ واحد بين المللي بهترين پاسخ تلقي مي شود و تا سال ها باقي مي ماند. در برخي شرايط اندازه گيري آنتي بادي در ۵ سال يکبار توصيه مي شود. در موارد کاهش آنتي بادي به کمتر از ۱۰ واحد بين المللي تزريق مجدد واکسن توصيه مي شود. استعمال دخانيات، چاقي، ابتلا به HIV، ابتلا به بيماري مزمن مانند نارسائي کليه و مرض قند و يخ زدن واکسن سبب کاهش پاسخ ايمن به واکسن مي شود.

توصيه مي شود ……………………………………………………………..

∎تزريق واکسن به صورت زير جلدي و با زاويه ۴۵ درجه صورت گيرد. از تزريق داخل رگ جداً خودداري شود.
∎واکسن هپاتيت بي و ايمونوگلوبولين اختصاصي ضد هپاتيت بي(HBIG) به موقع و در اسرع وقت به نوازادان مادران HBsAg مثبت، تزريق شود.

عوارض واکسن ……………………………………………………………

اين واکسن اثرات جانبي بسيار کم و ملايمي دارد و تنها در يک درصد موارد ايجاد مي شود و بيشتر به صورت تب خفيف، سوزش، قرمزي درد و تورم در محل تزريق به مدت ۱ تا۲ روز بعد از تزريق مي باشد. تا به حال حدود يک ميليارد نفر در سراسر دنيا واکسن هپاتيتبي دريافت کرده اند. اين آمار بيانگر آن است که با تلقيح واکسن عوارض جدّي بروز نمي کند. حاملگي و شيردهي منعي براي استفاده از واکسن هپاتيت بي نمي باشند. انجام واکسيناسيون در افرادي که ايمني داشته و يا ناقل هپاتيت بي هستند(اگرچه لازم نيست) که به صورت سهواً انجام مي شود خطر ندارد.

پاسخ به چند سوال ………………………………………………………

آيا تزريق واکسن هپاتيت بي به ناقلين هپاتيت بي فايده اي دارد؟
خير. تزريق واکسن هپاتيت بي به ناقلين بيماري هپاتيتبي فايده و يا ضرري ندارد. دانشمندان اخيراً با استفاده از علم ژنتيک و استخراج قسمت هايي از ويروس هپاتيت بي تلاش مي کنند تا نوعي واکسن به دست آورند که با تزريق آن به ناقلين بيماري هپاتيت بي و تحريک دستگاه ايمني آنان، با ويروس هپاتيت بي مقابله کنند. به هر حال استفاده از واکسن موجود در بازار براي ناقلين اين بيماري توصيه نمي شود. ولي در صورت ورود واکسن هاي جديد مي توان از آنها براي درمان استفاده کرد.
آيا قبل از تزريق واکسـن هپاتيت بي به افراد خانواده ناقلين هپاتيت بي و. . . انجام آزمايش هپاتيت(HBsAg) ضروري است؟
آري. متأسفانه برخي از افراد بدون انجام آزمايش واکسن تلقيح مي کنند و بعد از مدتي به دنبال آزمايش خون متوجه ابتلاي خود به هپاتيت بي مي شوند و به غلط آن را به واکسن نسبت مي دهند.
هنگام تزريق آمپول ب-کمپکس به مادرم که HBsAg مثبت است سوزن آلوده وارد دستم شده است چه توصيه اي داريد؟
اميدوارم که با توجه به اينکه مادرتان ناقل هپاتيت بي بوده است نسبت به ايمن کردن خود با واکسن هپاتيتبي در گذشته اقدام کرده باشيد. به هر حال توصيه مي شود تا هر چه سريع تر( و ترجيحاً در ساعت اول؛ ولي تا ۷ روز فرصت باقي است) به پزشک مراجعه کنيد و در صورت تجويز او از ايمونوگلوبولين اختصاصي ضد هپاتيت بي(آمپول HBIG) استفاده کنيد و اگر واکسن نزده ايد نيز سريعاً نسبت به شروع برنامه واکسيناسيون هپاتيت بي اقدام کنيد.
در صورت ورود قطره خون و يا ترشحات مايع بدن فرد آلوده به درون چشم فرد سالم بايد براي پيشگيري ايمونوگلوبولين اختصاصي ضد هپاتيت بي (آمپول HBIG) تزريق شود.
آيا در صورتي که سابقه ابتلا به هپاتيت در دوران کودکي وجود داشته باشد. مي توان در دوران بلوغ واکسن هپاتيت بي تزريق کرد؟
هيچ منعي ندارد. احتمالاً در دوران کودکي دچار هپاتيت آ(A)شده باشد پس از انجام آزمايش هپاتيتبي و در صورت منفي بودن آن تلقيح واکسن بلامانع است.
آيا نيازي به واکسن يادآوري پس از ۵ سال از تلقيح کامل واکسن هپاتيت بي وجود دارد؟
خير در بررسي هاي جديد مشاهده شده است که در اکثر موارد، اگر واکسيناسيون هپاتيت بي به طور کامل انجام شده باشد و آنتي بادي ضد هپاتيت بي مثبت شده باشد. تا ۱۵ سال نيازي به واکسن يادآور نيست. البته بررسي آنتي بادي هر ۵ سال يکبار در افراد پرخطر توصيه مي شود.